سناریوی امارات علیه جزایر ایرانی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مسئله حاکمیت بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در خلیج فارس بدون شک یکی از مسائل تنش زای تهران و ابوظبی در سه دهه گذشته بوده است. این ماجرا در یک سال اخیر نیز حاشیه‌های زیادی به همراه داشت و در کنار چین، پای امضای روسیه نیز به بیانیه‌های مشترک همسایگان جنوبی پیرامون جزایر سه گانه باز شد که موجی از واکنش‌ها را در پی داشت.

امارات در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک بار دیگر ادعای بی‌پایه و اساس همیشگی خود درخصوص جزایر سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس را تکرار کرد و «ریم بنت ابراهیم الهاشمی»، وزیر مشاور امارات از جمهوری اسلامی ایران خواست تا مشکل سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را حل و فصل کند: «زمان، ما را از درخواست حل و فصل این مشکل از طریق مذاکره مستقیم یا دیوان کیفری بین‌المللی بازنمی‌دارد و این موضع امارات طی چندین دهه ثابت بوده است.»

این اظهارات پس از آن بیان شد که ۲۹ شهریور نیز در نشست مشترک وزیران خارجه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس با وزیر خارجه آمریکا که در نیویورک برگزار شد، حاضران در بیانیه‌ای بار دیگر از ادعای بی اساس امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک حمایت کردند و خواهان آن چه آن را دستیابی به یک راه حل مسالمت‌آمیز برای این جزایر از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان کیفری بین‌المللی براساس قواعد حقوق بین الملل از جمله منشور سازمان ملل خواندند، شدند.

نکته مهم در این بیانیه آن است که در یک اقدام نسبتا بی‌سابقه در سال‌های اخیر، آمریکا نیز به مسئله جزایر سه گانه ورود کرده در حالی که تقریبا در حدود دو دهه اخیر بیانیه‌های مشترک دو طرف خالی از اشاره به جزایر سه گانه بوده است. البته در گذشته چنین اشاراتی شده و در سال ۱۹۹۷ طی بیانیه مشترکی وارن کریستوفر و همتایان عربش در خلیج فارس از ایران خواستند که برای حل و فصل مسالمت آمیز با امارات وارد «گفت و گوی جدی» شود. اما این که دوباره پای مسئله جزایر به بیانیه‌های مشترک با آمریکا باز شده، در این شرایط زمانی که امارات روی این قضیه متمرکز شده، اتفاقی قابل تامل و توجه است.

موضع کشورمان، اما در باره این گزافه گویی‌های طرف اماراتی کاملا شفاف و روشن است و همان طور که ابوالفضل عمویی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در اظهارات اخیر خود به آن اشاره کرد: «بر اساس اسناد متقن تاریخی سه جزیره تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی متعلق به ایران است و در این زمینه کشورمان از حقوق مردم ایران با حفظ حقوق تمامیت ارضی‌شان دفاع کامل می‌کند.»

نکته مهم ماجرا این است که موضع کلی ایران درباره سه جزیره مزبور این بوده است که حاکمیت کشور بر این جزایربه طور دایم و قطعی، اعاده شده و علی الاصول جایی برای بحث در باره مسئله حاکمیت نیست. به همین دلیل است که اساسا کشورمان بنا ندارد که این موضوع در مجامع حقوقی پیگیری شود چرا که در مواردی که هر دو طرف درباره وجود اختلاف، توافق داشته باشند، ممکن است به طور مشترک بپذیرند که اختلاف مزبور را از طریق رجوع به دیوان بین المللی لاهه یا داوری بین المللی حل کنند. در مورد حاضر، اما کشورمان علی الاصول معتقد به وجود اختلاف نیست و تنها حاضر به مذاکره برای رفع سوء تفاهم است. در همین راستا با دکتر یوسف مولایی استاد بازنشسته روابط بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه تهران، به گفتگو نشستیم.

این استاد حقوق بین الملل با اشاره به این که در فضای حقوق بین الملل، کشور‌ها ابزار‌های مختلفی از جمله مذاکره، میانجیگری و ارجاع به دیوان‌های بین المللی برای رسیدن به خواسته‌های خود دارند، اظهار کرد: «امارات متحده عربی برای رسیدن به خواسته خود، با تکرار ادعا‌هایی در بیانیه‌ها و مجامع مختلف بین المللی، سعی بر این دارد که افکار عمومی و اذهان کشور‌ها را با خود همراه کند که از این منظر این یک امتیاز برای ابوظبی به شمار می‌آید.»

وی در بخش دیگری با تصریح و تاکید بر این که در نهایت این تکاپوی دیپلماتیک و حقوقی منجر به عقب نشینی کشورمان از حق مسلم خود یعنی حاکمیت بر جزایر سه گانه نشده و آورده‌ای برای ابوظبی نخواهد داشت، می‌گوید: «در هر حال، اما کشورمان باید دیپلماسی خود را در این باره تقویت کند و موضوع حاکمیت قانونی خود بر این مناطق را با نهاد‌ها و افکار عمومی غیردولتی در میان بگذارد و مکرر این موضوع را درمجامع بین المللی مورد تاکید قرار دهد.»

مولایی می‌افزاید: «ایران باید دیپلماسی متقابل در برابر اقدامات ابوظبی را در پیش بگیرد و لازمه استفاده هر چه بهتر از اهرم دیپلماتیک و این قدرت نرم، داشتن پشتوانه قوی است. در دنیای امروز، داشتن روابط اقتصادی و تجاری با کشور‌های مختلف در شکل گیری قدرت نرم شما موثر و تعیین کننده است و علت اصلی امضای پکن و مسکو و به تازگی هم واشنگتن پای بیانیه‌های ضد ایرانی امارات نیز همین موضوع است. مسئله‌ای که جمهوری اسلامی ایران باید توجه جدی به آن داشته باشد.» محسن ناظری کارشناس ارشد روابط بین الملل نیز به ما می‌گوید:مناسب است که دستگاه دیپلماسی با تاکید بر این‌که طبق اصل ۷۸ قانون اساسی ایران، هرگونه تغییر در خطوط مرزی ممنوع است، در مناسبات بین‌المللی خود بر این موضوع تاکید مضاعف داشته باشد که هر کشوری که از ادعای بی‌اساس «مذاکره» بر سر موضوع جزایر سه‌گانه ایران حمایت کند، روابط خود را با ایران مخدوش ساخته و نتیجه این‌گونه دخالت‌ها صرفا، منجر به دامن‌زدن به بی‌ثباتی در منطقه خواهد شد و تهران از تمامی ظرفیت‌های حقوقی و دیپلماتیک خود برای برخورد با این‌گونه ادعا‌های واهی استفاده خواهد کرد.

همچنین محمد علی بهمنی قاجار، تحلیلگر حقوق بین‌الملل در گفت و گوی اخیر خود به این ماجرا اشاره کرده و با صحه گذاشتن بر اظهارات مولایی که امارات متحده عربی در نهایت نمی‌تواند حق حاکمیت بر جزایر سه گانه را از ایران سلب کند؛ می‌گوید: «ماخطر‌های حقوقی در مقابل خود داریم و ممکن است فشار‌های سیاسی بر کشورمان زیاد شود. درواقع تاثیر حیثیتی برای ما دارد چرا که امارات در حال حاضر بر نظرات اعضای شورای امنیت تاکید دارد، این برای آن است که بتواند به وسیله شورای امنیت نظریه مشورتی در دیوان بین المللی دادگستری بگیرد و این که اساسا پای این مسئله به دیوان کشیده شود، نفس این موضوع برای ایران خطرناک است.»

وی همچنین اظهار می‌کند: «ما اگر موافق طرح این موضوع نباشیم که نیستیم، از لحاظ ترافعی مسئله حاکمیت بر جزایر سه گانه به دیوان نخواهد رفت، اما از رسیدگی ترافعی دیوان که بگذریم یک رسیدگی دیگر دیوان، نظریه مشورتی است که به هیچ وجه لازم الاجرا نیست، اما از نظر حقوقی معنا دارد چرا که متخصص‌ترین حقوق دانان بین المللی می‌آیند و نظر خود را درباره آن موضوع ابراز می‌کنند. در همین چارچوب شورای امنیت می‌تواند مسئله جزایر سه گانه را برای اخذ نظریه مشورتی به دیوان ارجاع بدهد و البته می‌تواند در ذیل فصل ششم توصیه هم بکند، اما آن هم لازم الاجرا نیست.» آن چیزی که کاملا روشن است این است که ایران هیچ‌گاه حق قانونی حاکمیتی خود بر جزایر سه گانه را به رغم طرح ادعا‌های تکراری، بیانیه‌های مبهم و تلاش‌های لابی گرانه تسلیم نمی‌کند.